Opis
HPU bij paarden
HPU (afkorting voor Hemopyrrollactamurie) is een stofwisselingsziekte die zowel bij de mens als bij het paard optreden kan. HPU is bij de mens een afwijking in de stofwisseling die binnen één gezin voorkomen kan. Het humane onderzoek startte in 1960 in de Verenigde Staten en Canada en vanaf 1990 voornamelijk in Nederland. Veterinaire studies hebben aangetoond dat HPU ook bij paarden optreden kan. Bij andere dieren werd het niet algemeen aangetoond. In principe heeft een paard met HPU, een chronische tekort aan de actieve vorm van vitamine B6 (pyridoxaal-5-fosfaat) en zink. De gewone vorm van vitamine B6 kan zelfs hoognormaal of verhoogd zijn. Deze chronische onbalans in de micronutriënten kan tot uitdrukking komen in meerdere symptomen en dat maakt een diagnose bijzonder moeilijk- maar niet onmogelijk. Wetenschappers schatten dat vandaag tussen 10-12% van de paarden deze aanleg hebben.
Tekort aan P5P en zink
De werkelijke oorzaak van het chronische tekort aan vitamine B6 en zink lig in de basis van de heem stofwisseling. Een heel complexe lineaire keten, methylhydroxybilan, wordt bij HPU spontaan gesloten en in Copro I omgezet; in plaats van enzymatisch in Copro III. De afbraak van Copro I maakt het afvalproduct hemopyrrollactam. Heem, dat uit Copro III geproduceerd wordt, is een onderdeel van het rode bloedkleurstof hemoglobine. Heem is echter ook een bouwsteen voor spiereiwit (myoglobine) de ontgiftingsenzymen (Cytochroom P450) en vele andere enzymen. De afbraakproducten van Copro I en heem zijn giftige producten en moeten uit het lichaam geëlimineerd worden. Normaal gesproken wordt heem via de galblaas en de darmen verwijderd. Vier pyrrolmoleculen binden aan één galzuurmolecuul tot een complex dat via de gal in de darm wordt uitgescheiden. Dit complex speelt dus een rol in de afbraak van heem in tegenstelling tot HPU waarbij het complex een rol speelt in de opbouw van heem.
In een geval van HPU ontstaat een aanzienlijk grotere hoeveelheid toxische pyrrolen. In dit geval vindt de uitscheiding als HPL-complex via de nieren plaats en treft men dit in de urine van het paard aan. Het hemopyrrol wordt op de weg naar de nieren gekoppeld aan twee stoffen: stofwisselingsproducten van
de vitamine B6 stofwisseling (pyridoxine of pyridoxinezuur) en zink, hetgeen het giftige pyrrol neutraliseert tot een onschuldig complex. De drie stoffen vormen zo één enkel complex, dat vervolgens via de urine uit het lichaam wordt geëlimineerd. Het is dus niet alleen het toxische pyrrol, maar ook de belangrijke micro-voedingsstoffen vitamine B6 en zink, die op deze wijze uit het lichaam verwijderd worden. Tot ernstige tekorten zal dit echter niet kunnen leiden, maar door een storing in de omzetting van pyridoxine in pyridoxal-5-fosfaat (P5P) en een storing in de absorptie van zink in de darm door een stuwing in de omzetting van suikers en koolhydraten komt het tot ernstige tekorten.
Glycogeenstofwisseling
P5P bindt aan glycogeenfosforylase, één van enzymen die een rol spelen in de glycogeensynthese. Er kunnen wel 50 moleculen P5P per enzym gebonden worden. P5P stabiliseert het enzym, waardoor het minder aan afbraak onderhevig is. Omgekeerd wordt gebonden P5P niet zo snel bij inspanning afgebroken (85% in 15 minuten inspanning). Spieren nemen in volume toe en bij een daling van de suikerspiegel kan glycogeen in glucose worden omgezet. Glycogeen werkt als opslag voor P5P. Een langdurig vitamine B6-tekort vermindert het glycogeenfosforylase en daarmee ook de hoeveelheid P5P die maximaal kan worden opgeslagen. De vitamine B6-concentratie in het bloed vermindert met de leeftijd. De concentratie in het hart en de hersenen stijgt met de leeftijd, terwijl de concentratie in maag, nieren en lever afneemt. In de spieren daalt de hoeveelheid glycogeenfosforylase met de leeftijd en daarmee de hoeveelheid P5P, afhankelijk van de glycogeenconcentratie. De uitscheiding van 4-pyridoxinezuur, het afbraakproduct van P5P, neemt toe met de leeftijd, en dus de hoeveelheid HPL die kan worden uitgescheiden.
Deze tekorten leiden tot een hele reeks van storingen binnen het organisme. Zowel zink als vitamine B6 zijn betrokken in een verscheidenheid van metabole processen. Zo speelt zink een rol als cofactor in meer dan 300 enzymatische reacties en is daarom een essentieel onderdeel van deze metabole processen. Vitamine B6 is belangrijk, vanwege zijn rol in vele metabolische processen in de koolhydraat en eiwitstofwisseling.
Moeilijke diagnose
HPU betekent een tekort aan actieve vitamine B6 en zink. Zoals reeds beschreven, zijn beide micronutriënten in wezen betrokken bij vele stofwisselingsprocessen in het lichaam. Een tekort verstoort zo verschillende gebieden in het lichaam, zodat men verschillende symptomen kan verwachten. Daarom is het moeilijk bij ziekte van het paard om HPU uit te sluiten, omdat het net zoals verschillende andere ziekten de oorzaak kan zijn voor het opvallende gedrag. De ziekte is echter duidelijk diagnosticeerbaar als er een verhoogde uitscheiding van HPL in de urine is vastgesteld.
Terwijl HPU bij mannen vaak meer gedragsproblemen en psychische stoornissen of concentratieproblemen zoals ADHD laat zien, manifesteert HPU bij paarden zich ook meestal door gedragsproblemen. Andere symptomen zijn schrik, headshaking, eczeem, uitputting, gebrekkige inspanning of paarden metabool syndroom.
Als gevolg van HPU kunnen de volgende ziektebeelden zich bij paarden ontwikkelen:
• Chronische bacteriële infecties (Borreliose) of virale infecties (Herpes, Borna);
• Mycose (schimmelziekten), mok (mud fever)
• Onvruchtbaarheid bij merries.
• chronische ziekten zoals allergieën, zomer eczeem, chronische darmproblemen, onduidelijk koliek, chronische obstructieve bronchitis (COB), hoefbevangenheid;
• Multiorgaanziekten (headshaking, zomereczeem, hoefbevangenheid, metabool syndroom, paarde-fibromyalgie-syndroom;
• ADS, concentratiestoornis;
• psychologische (gedrags-)afwijkingen, depressie, angststoornissen, waanvoorstellingen.
Therapie
De therapie is gebaseerd op het aanvullen van de ontbrekende voedingsstoffen en moet worden gedaan door een ervaren dierenarts/therapeut. Verkrijgbare voedingssupplementen voor mensen worden niet aanbevolen om te compenseren voor de tekorten van de stofwisselingsziekte, omdat ze over het
algemeen veel suiker, melasse of fructose bevatten. De suppletie van actieve vitamine B6 (pyridoxaal-5-fosfaat, P5P) en zink moet dagelijks worden gedaan voor een aantal maanden. Vita complex (Heidelberger Chlorella) kan nuttig zijn als een basis waaraan dagelijks 50 mg P5P (actieve vitamine B6) wordt toegevoegd. Een paard met zomereczeem bijvoorbeeld moet bovendien andere vitale stoffen krijgen als een headshaker. Meer informatie over HPU bij paarden vindt u in het Praxishandbuch Pferdegesundheit van Ingolf Bender en dr. Tina Maria Ritter (Franckh-Kosmos-Verlags, GmbH 2008; ISBN 978-3-440-11064-5).
Andere tests
Bij paarden met HPU kan aanvullend onderzoek, zoals cortisol of aminozuuranalyse, via de urine gedaan worden.
